SANKCJA KREDYTU DARMOWEGO

• Czym jest?

• Kto może na niej skorzystać?

• W jakich sytuacjach można skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

• Jakie korzyści można osiągnąć?

• Co zrobić, żeby skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Czym jest sankcja kredytu darmowego oraz kto może na niej skorzystać?

Instytucja sankcji kredytu darmowego została wprowadzona do polskiego porządku prawnego już w drodze ustawy z 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Zakres jej zastosowania był jednak dość znacznie ograniczony, w szczególności wobec faktu, że z sankcji można było skorzystać wyłącznie w przypadku kredytów albo pożyczek nieprzekraczających kwoty 80.000 zł.

Na skutek konieczności wdrożenia w polskim ustawodawstwie zapisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z  23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki doszło do uchwalenia nowej ustawy z 12 maja 2011 r., która zastąpiła wcześniejszą ustawę z 2001 r. Zasadnicze zmiany dotyczyły rozszerzenia katalogu obowiązków instytucji kredytowych/pożyczkowych wobec konsumenta, których niedopełnienie skutkuje możliwością skorzystania z sankcji kredytu darmowego przez tego drugiego oraz podwyższeniem kwoty kredytu/pożyczki, do której stosuje się przepisy ustawy, z 80.000 zł do 255.550 zł albo jej równowartości w walucie obcej w przypadku, gdy kwota kredytu/pożyczki została ustalona w walucie innej niż PLN.

Należy pamiętać, że ustalenie górnego pułapu wysokości kredytu/pożyczki nie jest jedynym warunkiem umożliwiającym skorzystanie z sankcji kredytu darmowego. Koniecznym jest także wykazanie, że umowa została zawarta w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub zawodową kredytobiorcy/pożyczkobiorcy, a więc że osoby te występowały w relacji z instytucją kredytową/pożyczkową jako konsumenci.

W jakich sytuacjach można skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim z 12 maja 2021 r. z sankcji kredytu darmowego można skorzystać w przypadkach wystąpienia enumeratywnie określonych w tej ustawie naruszeń po stronie kredytodawcy/pożyczkodawcy. Ogólnie rzecz ujmując, przypadki te dotyczą w szczególności niedopełnienia przez instytucje kredytowe/pożyczkowe obowiązków informacyjnych, które szczegółowo zostały wymienione w ustawie.

Przechodząc do konkretów, należy wskazać, że do najczęstszych uchybień występujących w umowach, do których stosuje się przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, należą:

• naliczanie odsetek kapitałowych od kredytowanych kosztów takich jak prowizja czy składki ubezpieczeniowe,

• zawyżony poziom pozaodsetkowych kosztów kredytu, o których mowa w pkt powyżej,

• błędy w formule zmiany poziomu oprocentowania – przy kredytach/pożyczkach podlegających zmiennej stopie procentowej,

• błędnie wyliczona RRSO (Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania),

• błędnie wskazana całkowita kwota kredytu,

• przekroczenie dozwolonego poziomu odsetek,

• brak wskazania, ile wynosi poziom oprocentowania odsetek przeterminowanych,

• brak wskazania lub błędne wskazanie wysokości odsetek na wypadek wypowiedzenia umowy.

Pomimo że wzorce umów oferowanych klientom przez instytucje kredytowe/pożyczkowe są sporządzane przez prawników, ww. uchybienia występują bardzo często, stąd naprawdę warto rozważyć przesłanie swojej umowy z prośbą o analizę jej zapisów do prawnika, który specjalizuje się w omawianych zagadnieniach.

Co istotne, wystąpienie już choćby jednego z ww. uchybień uprawnia konsumenta do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Do tego zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wypracowanym na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim z 20 lipca 2001 r. oraz 12 maja 2011 r. oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z  23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki, każdy obowiązek nałożony w drodze ww. ustawy na instytucje kredytową/pożyczkową musi być wypełniony z należytą precyzją. Dla przykładu - w wyroku z 20 czerwca 2006 r. , zapadłym w sprawie o sygn. akt III SK 7/06, Sąd Najwyższy stwierdził  jednoznacznie, że obligatoryjne postanowienia umowy o kredyt konsumencki, powinny być w umowie uzgodnione literalnie, wyraźnie, bezpośrednio i wyczerpująco, a konsument ma prawo do przejrzystej, kompletnej i jednoznacznej informacji w sprawach mających istotne znaczenie dla zabezpieczenia jego interesu.

Jakie korzyści można osiągnąć?

Po skorzystaniu i uznaniu przez instytucję kredytową/pożyczkową sankcji kredytu darmowego konsument ma obowiązek zwrócić kredyt w równych ratach kapitałowych. Oznacza to, że konsument nie ponosi żadnych kosztów związanych z odsetkami kapitałowymi czy pobranymi prowizjami. Na marginesie niejako wypada doprecyzować, że zgodnie z dominującym nurtem orzeczniczym konsument, pomimo skorzystania z sankcji kredytu darmowego, ma obowiązek zwrotu odsetek za opóźnienie, tj. odsetek przewidzianych w sytuacji, gdy nieterminowo uiszczał na rzecz instytucji kredytowej/pożyczkowej płatności ratalne (patrz: wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 19.7.2019 r., sygn. akt III Ca 642/19).

Kredyt/pożyczka, po skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, jest zatem traktowany/a tak, jakby od samego początku był/a nieoprocentowany/a i pozbawiony/a kosztów. W sytuacji gdy konsument w dalszym ciąg spłaca kredyt, to aby obliczyć kwotę miesięcznej raty, należy podzielić kwotę udzielonego kredytu przez ilość miesięcy na jakie został rozłożony kredyt/pożyczka. Odsetki oraz pozostałe koszty takie jak w szczególności prowizja od udzielonego kredytu/pożyczki, również te już zapłacone przez konsumenta, także zostają zwrócone. Jeżeli konsument jest zatem w trakcie procesu spłaty, instytucja kredytowa/pożyczkowa powinna mu zwrócić różnice pomiędzy sumą dokonanych wpłat a ilością miesięcy, przez które konsument dokonywał wpłat w zawyżonej wysokości, pomnożone przez wysokość średniomiesięcznej raty bez jakichkolwiek kosztów.

Do powyższego należy dodać, że w ustawie o kredycie konsumenckim z 12 maja 2021 r. nie została jednoznacznie rozstrzygnięta kwestia zwrotu kosztów poniesionych tytułem składek ubezpieczeniowych. Kwestia ta niestety jest różnie rozstrzygana przez sądy i ukształtowały się w tym zakresie dwie, przeciwstawne linie orzecznicze.

Co zrobić, żeby skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Aby skorzystać z sankcji kredytu darmowego konsument musi złożyć na rzecz instytucji kredytowej/pożyczkowej pisemne oświadczenie w tym zakresie oraz wskazać na występujące w umowie uchybienie/a.

Co bardzo istotne, uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy, czyli dokonania przez konsumenta całkowitej spłaty kredytu/pożyczki. Innymi słowy, po tym czasie, z ww. uprawnienia skorzystać nie można.

Dość często instytucje kredytowe/pożyczkowe kwestionują złożone przez konsumentów oświadczenia, nie uznając ich zasadności. W takich przypadkach koniecznym jest wystąpienie na drogę sądową w celu skutecznego dochodzenia uprawnień wynikających z sankcji kredytu darmowego.